Bir takım zarif işler! Çöpür taşı nedir biliyor musunuz?

Suyun akışını seyretmek, suyun dinlendirici sesine kulak vermek için yapılmış olan zarif bir mimari uygulamadır. Suyu, zekice bir mimarlıkla ve estetik bir şekilde işlenen dairesel bir yolda dolaştırıp güzel bir görüntü ve ses elde etmek için yapılmıştır.

Doğu'nun geleneksel taş konaklarının eyvan ve avlularından geçen su yolları üzerinde bulunan, suyun akışı sırasında ritmik ve dinlendirici bir ses çıkaran, çeşitli şekillerde ancak en yaygın hali olan spiral şekilde oyulmuş su yolu, özellikle dinlenme alanlarında tercih edilmiştir.

Çöpür taşı ile insanın ruhsal ve bedensel olarak rahatlaması amaçlanmıştır. Ayrıca bu özgün mimari uygulama ile ortama serinlik verilmesi de sağlanmıştır. Çöpür taşından akan sudan çıkan melodik ses, suyun akışını izleme ve oluşan estetik görüntünün insanlara şifa verdiğine inanılmaktadır. Ayrıca suyun dönüşü sırasında biriken kirliliğin dipte kalarak suyun temizlenmesi de düşünülmüş bir detaydır.

'Çöpür' sözcüğünün TDK'ya göre anlamı, karışık dolaşık iş olarak belirtilmiştir.

Asya'dan beri Türk sanatında suyun mimaride kullanımı görülen bir özelliktir. Artuklu ve Akkoyunlu yapılarında da bu özelliklere rastlanmıştır. Çöpür taşının yanı sıra binek taşı, külliye, dinlenme taşı, sadaka taşı, yitik taşı, ezan taşı, süzek taşı gibi eskiden kullanılan çeşitli taşlar, eski dönem insanlarının inceliğini göstermektedir. Ancak bu farklı mimari değerlerden zamanla uzaklaşılmış ve artık neredeyse unutulmuştur.

Sıcak iklimlerde bulunan geleneksel mimarilerde, avlu ve havuzların mekansal tasarımlarında su yolu ve çöpür taşı öğesine rastlanmaktadır. Anadolu'da birçok yerde; camilerde, hanlarda, konaklarda, saraylarda bu mimari örnek görülmektedir. Farklı örnekleri günümüzde de mevcut olan bu uygulamayı kimisi suyun serinliği ve sesinden faydalanmak için kimisi de görsel açıdan zenginlik katması için bu mimariyi kullanmıştır. Eski ve yeni tasarımlar arasında ise ses açısından kıyaslanabilecek farklılıklar vardır.

Şanlıurfa'da Urfa Evi Butik Uygulama Oteli eyvanında, bazı avlulu ev ve konakta, Diyarbakır'da Cemil Paşa Konağı ve Zerzevan Konağı'nda, geleneksel bazalt evlerin havuz ve su yollarında, Mardin'de Deyrulzafaran Manastırı'nda yeni eklenen karşılama yapısı avlusunda, Zinciriye ve Kasımiye Medreseleri havuzunda çöpür taşı örnekleri bulunur.

Bölgede bulunan çöpür taşı örnekleri İstanbul, Kayseri, Sivas ve Denizli'de de örnekleri bulunmaktadır.