İHLAS SURESİ VE HATİM

Bilindiği gibi Kur’an-ı Kerim’i baştan sona tamamını okumaya hatim adı verilmektedir.İhlâs suresi ise “Kul Huvellahuehad” ile başlayan 4 ayetten oluşan kısa bir suredir. Halk arasında “üç ihlâs okumak bir hatim değerindedir, üç ihlâs suresini okuyan bir hatim yapmış olur” düşüncesi yaygındır. Elbette ki bu bilgi, İhlas suresinin faziletlerini anlatmaya çalışan bir kısım hocalardan kaynaklanıyor. Bu düşünce aynı zamanda Hadis-i Şerif’e dayandırılıyor. İhlas Suresi gerçekten de çok faziletli, okunması çok sevap kazandıran veciz bir suredir. Çok anlam yüklü bu veciz sure, müminlerin kolayca ezberleyebildikleri ve telaffuzunda zorlanmadıkları ayetlerden oluşuyor. İhlas suresinin çok anlam yüklü, çok izah ve tefsir gerektiren ayetlerinin, okuyana çok sevap kazandırdığını kabul etmek lazımdır. Ancak, üç kez okumakla Kur’an’ın tamamıyla eşdeğer olduğu doğru değildir. “Üç ihlas bir hatimle eşdeğerdir” bilgisinin dayandırıldığı hadis-i şerif incelendiğinde bu düşüncenin yanlış olduğu anlaşılır. Başta Buhari olmak üzere bütün hadis kaynaklarında yer alan Ebu Said’il-Hudrî (RA)’dan rivayet edilen Hadis-i Şerif’te,Resulullah (ASV) şöyle buyurmuştur: “Nefsimi elinde tutan Allah’a yemin ederim ki Allahu’l-Vahidu’s-Samed, Kur’an’ın üçte birine denktir.” (Buhari, Fedailu’l-Kur’an, 13, Hadis no: 5015.) Bu hadisin, anlam değiştirmeyen bazı kelime farklarıyla çok rivayetleri vardır. Buhari’deki metnin mealini esas aldığımız bu hadiste “İhlas Suresi” denilmeyip “Allahu’l-Vahidu’s-Samed” şeklinde belirtilmesi, İhlas Suresi olarak yorumlanmış ise de, Allah’ın bu sıfatlarının belirtilmesi manidardır. Kur’an’ın üçte birine denk olması anlam bakımından ve surenin bu sıfatları ihtiva etmesi itibariyle olduğu âlimler tarafından açıklanmıştır. İhlas Suresinin Kur’an’ın üçte birine denk olması, üç ihlas okumanın bir hatim olduğu anlamına gelmez. Kur’an bütünüyle Allah kelamıdır ve dinin kaynağıdır. Ancak bazı ayet ve sureler çok daha fazla anlam yüklü olabilir ve sevabı fazla olabilir. Kur’an’ın “Tevhid, Risalet ve Ahiret” olmak üzere üç ana hedefi vardır. İhlas suresi bu üç ana hedeften biri olan “Tevhid” konusunu gayet veciz ve mucizeli bir tarzda ifade etmektedir. Bu bakımdan “Kur’an’ın üçte birine denktir” denilmiştir. Yani Kur’an’ın üç temel konusundan biri olan tevhidi işlediği için Kur’an’ın üçte birine muadildir; yoksa üç ihlas bir hatim sayılır demek değildir. Hadislere yaptığı şerh ve izahlarıyla muteber kabul edilen ünlü alim imam el- Mazirî, bu hadisle ilgili olarak, "Kur'an, “Kıssalar, Hükümler ve Allah’ın sıfatları" olmak üzere üç kısımdır. İhlâs suresi, Allah'ın sıfatları kısmını özetler" şeklinde bir açıklama yapmıştır. İhlas Suresi, her bir kelimesiyle Allah’ın zatî sıfatlarına işaret etmektedir. “Huve’llahu” kelimesiyle Allah’ın zorunlu varlığını ifade eden “vucûd” sıfatına; “Ehad” kelimesiyle birliği ve tekliği ifade eden “Vahdaniyet”sıfatına; hiçbir ihtiyacı olmamak, her şeyin kendisine muhtaç olduğu anlamındaki “Samed” kelimesiyle kendi zatıyla kaim olması anlamında “Kıyam binefsihi” sıfatına işaret eder. “Doğurmadı” anlamındaki “Lemyelid” kelimesiyle doğuranlar gibi fani olmadığını, bakî ve ebedi anlamında “Beka” sıfatına; doğmadı” anlamındaki “lemyûled” kelimesiyle de doğanlar gibi başlangıcı olmadığını, “öncesiz ve ezelî olması” anlamında “kıdem” sıfatına işaret eder.Ayrıca, doğuran ve doğanların ilah olamayacağını bildirerek İsa’yı ve annesini ilahlaştıran Hıristiyanlara cevap verip onların sapkın inancını reddeder.“Hiç kimse de O’na denk olamaz” anlamındaki “lemyekünlehûküfüvenehad” kelimesiyle, “yaratılmış her şeye muhalif olması, benzersiz olması” anlamında “muhalefetunli’l-havadîs” sıfatına işaret eder. Surenin baştan sona doğru her bir cümlesi önceki cümlenin sebebi ve sonucudur, sondan da başa geldiğinde yine sebep ve sonuç ilişkisi ortaya çıkmaktadır. Başından itibaren sorular sorarak irdeleyelim: “De ki: O Allah’tır, çünkü O birdir; niçin birdir? Çünkü O Samed’dir, hiçbir şeye ihtiyacı yoktur, her şey O’na muhtaçtır. Niçin Samed’dir? Çünkü O doğurmamış ve doğmamıştır, ancak ihtiyaç içinde olanlar doğuranlar ve doğanlardır, oysa Allah doğurmamış ve doğmamış ki ihtiyacı olsun. Niçin doğurmamış ve doğmamıştır? Çünkü hiç bir şey O’na denk ve benzer değildir, O benzersizdir, onun için birbirlerine benzeyen doğan ve doğuranlardan uzaktır. Sondan başa doğru sorular sorarak irdelediğimizde yine aynı durum ortaya çıkar: Hiç bir şey O’na denk ve benzer değildir. Niçin? Çünkü O, doğurmamış ve doğmamıştır. Niçin doğurmamış ve doğmamıştır? Çünkü O Samed’dir, hiçbir ihtiyacı yoktur, her şey O’na muhtaçtır. Niçin böyledir? Çünkü O birdir, tektir. Niçin birdir? Çünkü O, Allah’tır. Demek ki, Peygamber (ASV) “Kur’an’ın üçte biri” ifadesiyle İhlâs Suresinin anlamlarına dikkat çekmiştir.