KOKU VE RUH

Yüce Allah, kâinattaki her varlığa, onamahsus, onun bir nevi kimliği mahiyetinde bir koku yerleştirmiştir. Bu nedenleher şey kokusuyla tanınır. Üzerinde düşünmemiz gereken, Rabbimize iman vehayranlığımızı arttıran, Kudret mucizelerden biri de kokudur. Ayet vehadislerde “rîh” , “reyhan” ve “râyihâ” kavramlarıyla ifadeedilen koku, insan için aynı zamanda büyük bir nimettir. Kur’an-ı Kerim nimet özelliğineşöyle dikkat çekmektedir: "Yeri bütün yaratıklar için serdi. Ondameyveler ve salkımlı hurma ağaçları var. Yapraklı taneler ve güzel kokulubitkiler var. Şu halde Rabbinizin hangi nimetlerini yalanlayabilirsiniz?" (Rahman Suresi, 10–13) Hervarlıkta, bu kendine özgü kokusunu dışarıya saçan “esans” dediğimiz ve Arapçada“ıtr” kavramıyla ifade edilen bir özü vardır. Bu özden saçılan koku“rayiha” olarak adlandırılmıştır. Gözle görülmediği halde etkisi hissedilen rüzgârda rayiha ile aynı kökten olan “rîh” kelimesiyle ifade edilir. Çünkü koku dagörülmez ama etkisi hissedilir. Gariptir ki hem rüzgâr anlamındaki “rîh” hemkoku anlamındaki “rayihâ” kelimeleri “ruh” ile aynı köktendirler. Çünkü herşeyin kokusu onun ruhu hükmünde bir etkiye sahiptir. Ayrıca koku da ruh gibibir mahiyet içindedir. Manevi ve latif olduğu için mahiyeti bilinmez amavarlığı da inkâr edilemez. Koku ruha benzer hatta kimisine göre ruhun birözelliği olması itibariyle ruhla aynı kökten türetilmiştir. Güzel kokularınruhun hoşuna gitmesi de bundandır. İnsanruhunun hoşlandığı kokulara “rayihâ-i tayyibe” denir. Esasen insan vemelek gibi ervah-ı tayyibe olarak nitelendirilen iyi ve güzel ruhlar, güzelkokulardan, ervah-ı habise denilen kötü ruhlar da kötü kokulardan hoşlanır.İnsan su, hava, ışık ve gıda ile beslenip lezzetlendiği gibi nurdan yaratılanve halis tayyib ruha sahip melekler de zikir, tesbih, hamd ve ibadet nurlarıylagıdalanıp lezzet alıyorlar. Nura yakın olduğu için güzel kokunun da melekleringıdalarından olduğu bildirilmiştir. Bediuzzaman, “Ervah-ı Tayyibe, revâyih-itayyibeyi sever” (Güzel ruhlar, güzel kokuları sever) şeklindeki özlüsözüyle bu gerçeğe işaret etmiştir. (Sözler, Yirmi Dördüncü Söz, s.318) Koku,başlı başına bir lezzet olduğu gibi, insanın yiyecek ve içeceklerden aldığılezzette de önemli bir paya sahiptir. Koku adeta gerçek tadı almayı sağlayanbir aracıdır. Örneğin: Pişmemiş isotun kokusu fark edilmediğinden lezzetsizsayılır ama közlenmiş isotun dayanılmaz güzel kokusu, acısının eziyetinekatlanmayı kabul ettirecek bir lezzet sunar. Halk arasında isot pişinceacısının azaldığı söylenir; oysa ortaya çıkan güzel kokusu sayesinde acısınaaldırılmadığı için azalmış zannedilir. Eğer koku alma duyusu olmasaydı, yiyecekve içecekler tat olarak birbirinden ayırt edilemez ve her birinden ayrı ayrılezzet almak mümkün olmazdı. Kur’an-ı Kerim cennet nimetlerini, mizacındakigüzel kokularla haber vermektedir: “Onlara, mühürlü (el değmemiş) saf biriçecekten içirilir. Onun (içiminin) sonu bir misktir (ağızda misk gibi kokubırakır). İşte yarışanlar, bunun için yarışsınlar.” (Mutaffifîn, 25-26)Yine Cennet ehlinin, mizacı keskin ve hoş kokulu bir bitki olan zencefil vemizacı cennete has bir koku olan “kâfûr”olan kadehlerden içeceklerini habervermektedir. (İnsan, 5,17.) Dünyahayatında insana sunulan lezzetler, ilahî nimetleri tanıtıcı olup insanındikkatini nimetlerin hazinesi ve kaynağı olan cennete çevirmek amacını taşıdığıiçin yalnızca tadımlıktır. Onun için sınırlı ve geçicidir. Koku nimeti deböyledir; etkisi kısa sürer. Moleküllerinin havada dağılması ya da bir süresonra burnun alışması kokudan alınan lezzeti kısıtlı duruma getirir. Bu nedenlekokunun güzelliği kadar etkisinin kalıcılığı da önemlidir. Bitkilerinkoku veren esansı, ya da bir geyik türünden elde edilen misk, sıvı veya katıbir madde olmasına karşın, ondan yayılan kokunun aslında maddenin ötesindehenüz sırrı çözülmeyen kudret harikası bir cevher olduğu anlaşılmıştır. Ruhun üflenmesigibi, rayihanın da bu maddelere üflendiği akıldan uzak değildir. Peygamber(ASV) cenneti anlattığı bir hadisinde, “cennette yenen gıdalardan kokularınen güzeli hâsıl olur” buyurmuştur. Bu dünyada bir kısım geyiklerinvücudunda yedikleri bitkilerden, en güzel koku olan “misk”i yaratan Allah,cennet ehlinin yediklerinden de daha güzel kokular yaratmaya kadirdir.