İSRAF

Kelimeanlamı harcamak, sarf etmek olan İsraf,terim anlamıyla kullanım ve tüketimdesavurganlık, tutumsuzluk demektir. İhtiyaçtan fazla harcamalardır. İnsanıinsandan daha iyi düşünen Allah, her türlü ihtiyacı karşılamak için gerekenleride yaratmıştır. Ancak hikmet ve eğitim gereği, ihtiyaçlarını karşılaması içinher şeyi ihtiyaç miktarınca kullanması emredilmiştir. Peygamber(ASV): “Canın her çektiğini alıp yemek, kişiye israf olarak yeter” buyurmuştur.(İbn-iMace, el-Et’ime, 3352.) İsraf,“İnsanın hizmetine sunulan her şeyde aşırıya kaçmak” olduğu için, israfı yalnızgıda alnında düşünmemek gerekir. İsrafın, yalnızca çok yemekten ibaret olduğusanılmamalıdır. Zaman, giyim-kuşam, ev ve şahsi ihtiyaçlar, çevre, makam-mevkiitibariyle oluşan ihtiyaçlar gibi her iş, nesne, materyal ve davranışlardaisrafın olabileceği bilinmelidir.Nitekim Peygamber (ASV) “Bir nehirden abdestalındığında dahi suyun israf edilmemesi gerektiğini bildirmiştir. (İbn-i MaceTaharet, 425.) Zamanıgerektiğinden fazla bir işe hasretmek israf olduğu gibi, konumuna uygun birgiyim ihtiyacını aşan bir masraf da israftır. Yüklü bir meblağ tuttuğu halde,sadece havaya saçılan ve hiçbir ihtiyacı karşılamayan havai fişekler,düğünlerdeki şamata ve şatafatlar da israf kapsamındadır. “Aman şu ekmeğibitirin, israf olmasın!” diyerek ekmek israfına karşı titiz olanlarınçoğunun ne yazık ki diğer israflardan kaçınmadıklarını görüyoruz. İmtihansırrıyla bazı şeylerin kullanımı veya tüketimi yasaklanmış olmakla beraber,“helal dairesi” denilen çok geniş bir alan, insanın tüm ihtiyaçlarına yeterligelecek şekilde tasarlanmış ve insanın yararına sunulmuştur. “Haram” adıverilen yasak alan gayet dardır. Haramlar birkaç husus olarak sayılmış,helaller çok olduğundan sayılmamış, sayılan haramların dışında kalan her şeyhelaldir, denilmiştir. Bu durum fıkıhta “Eşyada asıl mubahlıktır(helalolmaktır)” sözüyle özetlenmiştir. Ancakhelal dairesinden istifade, gerektiği kadar olmalıdır. İhtiyaç aşıldığında,belirtilen haramlardan biri olan israf sınırına girmiş olur. Kâinattayaratılış itibariyle asla israf yoktur. Her şey yerli yerinde ve ölçü içindeyaratılmıştır. Kur’an, bu ölçüye, “Göğü yükseltti ve ölçüyü koydu”(Rahman,7) ayetiyle işaret etmiştir. Her bir kulun,helal kılınan her şeydenihtiyacı oranında istifade hakkı vardır. İsraf yapıldığında kişi hakkı olmayanıda zimmetine geçirmiş olur ki bu da haksızlıktır. İsrafla ele geçirilen her şeymutlaka onu elde edemeyenlerin hakkıdır. Bu yönüyle israf büyük bir zulümdür. Halkarasında israf, çoğunlukla yemekten ibaret sanılır. Yapılan yemek ne kadar çokolsa da çöpe atılmadığı takdirde israf olmadığına inanılır. Oysa ihtiyaçtanfazla yapılan yemek israf olmuştur. İsraftan kaçınmak ancak yemeği ihtiyaçkadar pişirmekle mümkündür. Doyduktan sonra kendini zorlayarak yemeği fazladanyemek, israfı önlemiş olmaz. Çünkü çok yapılmış yemeği ihtiyaçtan fazla yemekde ayrıca bir israftır. Örneğin, iki kişi için dört kişilik yemek hazırlamakisraftır; iki kişinin dört kişilik yemeği yemesi de ayrı bir israftır. Bunedenle fazla kalmış yemeği, aç olanlara yedirmek gerekir. İsraf,üstünlüklere mani olur. Söz gelimi zaman israfı, birçok hayırlı amellere veibadetlere engeldir. Mal israfı, en başta bereketi yok eder; sadaka gibi malîibadetlerin yerine getirilmesine fırsat vermez. Çünkü bereket, “biriktirmek”kelimesiyle aynı kökten olup, ancak arttırmak ve tutumlu olmakla gerçekleşir.İsraf bunu ortadan kaldırdığı için biriktirme gücünü elden alır. Buyönüyle israf, varlıklı kimseleri muhtaç duruma düşürür. Tarih boyuncaörnekleri görüldüğü gibi, günümüz toplumlarında da örneklerini çokçabulabilirsiniz. İsraf, sadece yapan şahısla sınırlı kalmayıp, tüm toplumusarsmaktadır. Yasinsuresinde, bir beldeye üç resulün gönderildiğinin anlatıldığı kıssada,onlarıyalanlayan halkın, “Biz sizinle uğursuzluğa uğradık, eğer bu işe sonvermezseniz sizi recmederiz ve bizden size acıklı bir azap dokunacak!” demesiüzerine resullerin şöyle cevap verdiği bildirilmektedir: “Sizinuğursuzluğunuz sizin kendinizdendir, size öğüt verilmesinden mi uğursuzluğauğradınız? Bilakis siz israfçı bir kavimsiniz!”(Yasin, 19) Böyleceresuller, toplum olarak yaşadıkları olumsuzlukların aslında israftan kaynaklandığınısöylemişlerdir. Demek ki israfın zararları tüm toplumu etkilemektedir.Ülkelerin ekonomilerini kötüleştiren, yokluk, pahalılık ve enflasyona yol açantemel neden israftır.