PENDNAME

Klasik edebiyatımızda pendnamelerin yeri yadsınamayacak derecede büyüktür. Kadim kültürümüzün önemli unsurlarından olan pendnamelerde; hem birey olarak her insan tekine hem de devleti yönetenlere ahlaki, siyasi ve toplumsal konularda şiir ve düzyazı şeklinde yazılmış nasihatler yer alacaktır. Farsça iki kelimeden oluşan “Pend-nâme”; nasihat öğüt anlamına gelen “pend” ile mektup, risale anlamına gelen “name” kelimelerden oluşmuştur. Türkçeye nasihat ve/veya öğüt kitabı, kitapçığı olarak çevrilmiştir. Pendnameleri; erdemli insandan başlayarak, erdemli topluma ve oradan erdemli devlete ulaşma gayreti olarak okuyabiliriz. Sadede gelelim;sözü,pendnamelerin en önemlilerinden olan ve hemen hemen birçok pendname yazarını etkileyen Feridüddin Attar'ın Pendnamesinden bütün çağlara hitap eden berceste nasihatlere bırakalım. “Kim ki baştan, özbeöz aybın bilir, Ruh, beden birlik olup kuvvet bulur! “A hmağın ilk vasfı, aybın görmemek, Başka suç bulmak için harcar emek! ” “Hırsa olmuşsan başından müptela, Her taraftan uç verir bitmez bela!” “Bir esas yoktur özenmekte ise, Takvadır insanda en has elbise!” “Mevkiden, her yükselişten gönlü çek; Kulda kardeş, hakka uygun hal gerek! Rütbe alçaltır inan hepten seni, Hem sürükler besleyip hakir teni” “Hiç düşünmeden söz etmiş kimseler, Sonra bin bir kere, pişmanlık çeker!” “Düşmanın huysuzsa, olmazsın yakın Bir de cahillerle dostluktan sakın!” “Ey oğul, üstlerle terk et uğraşı, İtibar kaybetse aptaldır kişi!” “Yokluğun üstüne zorluk yoksa da, Ey oğul, varlık kanaat etmede! “Bir yerde seni dinlemediklerini görürsen, Yüzlerce sözün dahi olsa sakın söyleme!” “Kim ki, kurmuştur sükûttan bir köşe, Duymamıştır emniyetten endişe.” “Sürme el, çağrılmadan bir sofraya, Benzemek yok, leş diden bir kargaya!” “Kurtarır kim, ihtiyaçtan muhtacı, Hep bulur üstünde bir ikbal tacı!” “Daima herkeste kim bulmuş kusur, Rüsvalıktan, hiç ağız açmaz olur.” “Gönlü kinlerden, hasetten sil ki sen, Kalmasın kalbinde bir çirkin köşen!” “Sürmek istersen eğer gamsız bir ömür, Asla kıskanç olma, uygun ömrü sür!” “Ahvalin bir kimse bilsin isteme, Derdi sen, dosttan, hekimden gizleme!” “Ahmak insandan akıl almış kişi, Şeytanın emrinde, itliktir işi!” "Sevmez Allah, halkı incitmişleri, Huysuz insan olmaz asla din eri! Halkı incitmekse şahsın niyeti, Sonda elbet ağlamakmış kısmeti. Hiç gönül incitme artık ey oğul, Halkı hoş tut, hoşça sen bak ey oğul! Muteber iş yapmak istersen eğer, Halkı hep hoşlukla anmışsan yeter!" “Kulağı, hoş seslerle okşamak, Gözleri, mehtap gibi bir güzellikte dinlendirmek, Malı, canı konusunda huzur içinde olmak. Bu üç şey, insanın ömrünü uzatır. İşleri gönlünce olanın da, ömrü bereketlenir." “Nefsi övmektir bütün şeytan işi, Eksiği görmek meğer sultan işi. Şeytan 'Adem'den büyük bir ben' dedi. Akibet hiç bitmeyen lanet yedi. Buldu topraklar tevazu üzre can Serkeş olmak sildi nuru ortadan. Kibridir sürmüş götürmüş şeytanı, Tövbedir, makbul eden ilk insanı! Tövbe etmek Adem' i etmiş yüce Kibri kılmış Iblis'idüşkün cüce. “Aciziz biz, çok günahlar işledik, Senden özge kimse yoktur belledik! İster al, istersen kov bizler kuluz; Her ne emrin varsa baştan uymuşuz.”