İHLAS SURESİ VE HATİM

Bilindiğigibi Kur’an-ı Kerim’i baştan sona tamamını okumaya hatim adı verilmektedir.İhlâssuresi ise “Kul Huvellahuehad” ile başlayan 4 ayetten oluşan kısa birsuredir. Halk arasında “üç ihlâs okumak bir hatim değerindedir, üç ihlâssuresini okuyan bir hatim yapmış olur” düşüncesi yaygındır. Elbette ki bubilgi, İhlas suresinin faziletlerini anlatmaya çalışan bir kısım hocalardankaynaklanıyor. Bu düşünce aynı zamanda Hadis-i Şerif’e dayandırılıyor. İhlasSuresi gerçekten de çok faziletli, okunması çok sevap kazandıran veciz birsuredir. Çok anlam yüklü bu veciz sure, müminlerin kolayca ezberleyebildiklerive telaffuzunda zorlanmadıkları ayetlerden oluşuyor. İhlassuresinin çok anlam yüklü, çok izah ve tefsir gerektiren ayetlerinin, okuyanaçok sevap kazandırdığını kabul etmek lazımdır. Ancak, üç kez okumakla Kur’an’ıntamamıyla eşdeğer olduğu doğru değildir. “Üç ihlas bir hatimle eşdeğerdir”bilgisinin dayandırıldığı hadis-i şerif incelendiğinde bu düşüncenin yanlışolduğu anlaşılır. BaştaBuhari olmak üzere bütün hadis kaynaklarında yer alan Ebu Said’il-Hudrî(RA)’dan rivayet edilen Hadis-i Şerif’te,Resulullah (ASV) şöyle buyurmuştur: “Nefsimielinde tutan Allah’a yemin ederim ki Allahu’l-Vahidu’s-Samed, Kur’an’ın üçtebirine denktir.” (Buhari, Fedailu’l-Kur’an, 13, Hadis no: 5015.) Buhadisin, anlam değiştirmeyen bazı kelime farklarıyla çok rivayetleri vardır.Buhari’deki metnin mealini esas aldığımız bu hadiste “İhlas Suresi” denilmeyip “Allahu’l-Vahidu’s-Samed”şeklinde belirtilmesi, İhlas Suresi olarak yorumlanmış ise de, Allah’ın busıfatlarının belirtilmesi manidardır. Kur’an’ın üçtebirine denk olması anlam bakımından ve surenin bu sıfatları ihtiva etmesiitibariyle olduğu âlimler tarafından açıklanmıştır. İhlas Suresinin Kur’an’ınüçte birine denk olması, üç ihlas okumanın bir hatim olduğu anlamına gelmez.Kur’an bütünüyle Allah kelamıdır ve dinin kaynağıdır. Ancak bazı ayet vesureler çok daha fazla anlam yüklü olabilir ve sevabı fazla olabilir. Kur’an’ın“Tevhid, Risalet ve Ahiret” olmak üzere üç ana hedefi vardır. İhlas suresi buüç ana hedeften biri olan “Tevhid” konusunu gayet veciz ve mucizeli bir tarzdaifade etmektedir. Bu bakımdan “Kur’an’ın üçte birine denktir”denilmiştir. Yani Kur’an’ın üç temel konusundan biri olan tevhidi işlediği içinKur’an’ın üçte birine muadildir; yoksa üç ihlas bir hatim sayılır demekdeğildir. Hadislereyaptığı şerh ve izahlarıyla muteber kabul edilen ünlü alim imam el- Mazirî, buhadisle ilgili olarak, "Kur'an, “Kıssalar, Hükümler ve Allah’ın sıfatları" olmaküzere üç kısımdır. İhlâs suresi, Allah'ın sıfatları kısmını özetler" şeklinde bir açıklamayapmıştır. İhlas Suresi, her bir kelimesiyle Allah’ın zatîsıfatlarına işaret etmektedir. “Huve’llahu” kelimesiyle Allah’ın zorunluvarlığını ifade eden “vucûd” sıfatına; “Ehad” kelimesiyle birliği vetekliği ifade eden “Vahdaniyet”sıfatına; hiçbir ihtiyacı olmamak, herşeyin kendisine muhtaç olduğu anlamındaki “Samed” kelimesiyle kendi zatıylakaim olması anlamında “Kıyam binefsihi” sıfatına işaret eder. “Doğurmadı”anlamındaki “Lemyelid” kelimesiyle doğuranlar gibi fani olmadığını, bakî veebedi anlamında “Beka” sıfatına; doğmadı” anlamındaki “lemyûled”kelimesiyle de doğanlar gibi başlangıcı olmadığını, “öncesiz ve ezelî olması”anlamında “kıdem” sıfatına işaret eder.Ayrıca, doğuran ve doğanların ilah olamayacağını bildirerek İsa’yı veannesini ilahlaştıran Hıristiyanlara cevap verip onların sapkın inancınıreddeder.“Hiç kimse de O’na denk olamaz” anlamındaki “lemyekünlehûküfüvenehad”kelimesiyle, “yaratılmış her şeye muhalif olması, benzersiz olması” anlamında “muhalefetunli’l-havadîs”sıfatına işaret eder. Sureninbaştan sona doğru her bir cümlesi önceki cümlenin sebebi ve sonucudur, sondanda başa geldiğinde yine sebep ve sonuç ilişkisi ortaya çıkmaktadır. Başındanitibaren sorular sorarak irdeleyelim: “De ki: O Allah’tır, çünkü O birdir;niçin birdir? Çünkü O Samed’dir, hiçbir şeye ihtiyacı yoktur, her şey O’namuhtaçtır. Niçin Samed’dir? Çünkü O doğurmamış ve doğmamıştır, ancak ihtiyaçiçinde olanlar doğuranlar ve doğanlardır, oysa Allah doğurmamış ve doğmamış kiihtiyacı olsun. Niçin doğurmamış ve doğmamıştır? Çünkü hiç bir şey O’na denk vebenzer değildir, O benzersizdir, onun için birbirlerine benzeyen doğan vedoğuranlardan uzaktır. Sondanbaşa doğru sorular sorarak irdelediğimizde yine aynı durum ortaya çıkar: Hiçbir şey O’na denk ve benzer değildir. Niçin? Çünkü O, doğurmamış vedoğmamıştır. Niçin doğurmamış ve doğmamıştır? Çünkü O Samed’dir, hiçbirihtiyacı yoktur, her şey O’na muhtaçtır. Niçin böyledir? Çünkü O birdir,tektir. Niçin birdir? Çünkü O, Allah’tır. Demek ki, Peygamber (ASV) “Kur’an’ın üçte biri”ifadesiyle İhlâs Suresinin anlamlarına dikkat çekmiştir.