İBADET VE ADALET İLİŞKİSİ

YüceAllah, kendini eserleriyle tanıtmak üzere, Esma-i Hüsna’sını ve kusursuzsıfatlarını yansıtan eserlerinden oluşan kâinatı yaratmıştır. Güzellikve mükemmellik sahibi herkes bu sıfatlarını göstermek ister. İnsandaki buistek, aslında yaratıcısının kendi külli cemal ve kemalini göstermekistemesinin yansımasıdır. Bütün güzelliklerin ve mükemmelliklerin asıl kaynağıolan Allah Azze ve Cell, cemal ve kemalini göstermek ve kendini tanıtmakistemektedir. Bu nedenle kendisini hakkıyla tanıyacak, eserlerindeki esmasınıntecellilerini görecek ve kendisini hamdu senâ edecek şuurlu varlıklarıyaratmıştır. Yarattıkları içinde de en fazla değer verdiği varlık, insandır.İnsanı yarattığından dolayı kendini tebrik eden Allah, onu yeryüzünün halifesiilan etmiştir. İnsanıakıl, düşünce, vicdan, iman merkezi olan kalb gibi manevi üstün yetenek veduygularla donattığı gibi, herhangi bir baskı ve zorlama altında kalmadan hakkıtutmasını sağlayacak “irade”yi sağlıklı bir şekilde kullanabilmesi ve dünyahayatını sürdürebilmesi için hayvani ve süfli (aşağılık) duygular da vermiştir.Bu hayvani hislerden en kapsamlı ve tehlikeli olanı “bencillik”tir. Hırs ile donatılmışbu bencillik duygusuna yaratılışta sınır konulmadığından başkalarına zararverebilecek mahiyettedir. İnsanlardabazı hikmetlere binaen güç farklılıkları da vardır. Bencillik duygusu eğeraklın ve imanın emrinde değilse, menfaatleri kendisine çekmek için başkasınınhakkına saldırır, bu durumda da güçlü olan zayıfı ezer ve yutar, yaşamasınaimkân vermez. Herkesinbirbirinin hakkına saygı göstermesi, güçlünün zayıfı ezmemesi, yani bencilliğinkendi hakkıyla sınırlandırılıp kontrol altında tutulması, başka bir deyişlemahlûkat arasında adaletin gerçekleşmesi için tüm insanların itaat edeceği birkanuna ihtiyaç vardır. Bu kanunu insanlardan birileri planlayıp ortaya koyduğutaktirde, kendi çıkarını gözeteceği, tüm insanlığa eşit durmayacağımuhakkaktır. Bu nedenle tüm insanlığı bağlayıcı olması, herkesi itaategetirmesi için söz konusu bu kanunun, insanüstü bir varlıktan gelmesi gerekir.O da hiç şüphesiz Yüce Allah’tır. Çünkü bütün kulları yaratan, hepsine eşitduran, “Rahman” adıyla hepsine merhamet eden, her şeye hükmeden, mutlak veyegâne âdil, O’dur. İşte O’nun kanunu da “din”dir, ilahi kitaplarla ve en sonKur’an’la kitaplaştırılmıştır. Adaletisağlayan kanun olan dinin insanlara bildirilmesi ve uygulanması için elçilereihtiyaç vardır, işte o elçiler peygamberlerdir. Bütün elçilerin en üstünü ve ensonuncusu da Muhammed (ASV)’dır. Peygamberlerin sürekli insanlar arasındabulunamaması ve insanların zamanla şeytanın ve süfli hislerin etkisiyle ilahikanuna karşı ilgisiz kalmaları, unutmaları sonucu yeniden adaletsizlikhortlayabilir; güçlü zayıfın hakkını gasbedebilir, zulüm yaygınlaşabilir. Buitibarla insanların, Allah’tan gelen kanunu unutmamalarına her zaman ona bağlıkalmalarına, uygulamadan kaldırmamalarına ihtiyaç vardır. İştebu ihtiyacı karşılayan, yani adaletin sürdürülmesi için ilahi kanun olan dinininsan gündeminden düşmemesini, sürekli hatırlatmasını sağlayan ibadettir. Hergün beş kez Rabbinin huzuruna çıkan ve O’na secde ederek bağlılığını vesalâvatlarla elçisine biatını tazeleyen kullar Allah’ın kanununu unutmazlar,hayatlarından çıkaramazlar, adaletten ayrılamazlar. İşte adaletle ibadetarasında böyle zorunlu bir ilişki vardır. Kur’an’ıntemel hedefi adaleti gerçekleştirmektir. Bu nedenle ana konularından biriadalettir. Bazen açık, bazen kinayeli olarak her ayette adalet konusunuişlemiştir. “Eyinsanlar! Sizi ve sizden öncekileri yaratan Rabbinize ibadet edin ki, Allah’akarşı gelmekten sakınasınız.”(Bakara, 21.) Bu ayette de, “Allah’a karşı gelmekten sakınasınız.”İfadesinde adalete dikkat çekilmektedir. İbadet,yalnızca insanlar arasında adaleti sağlamakla kalmaz, hayvanlar, bitkiler vediğer mahlûkata karşı da adil davranmaktan geri kalmaz. Esma-i Hüsna’ya aynatutan varlıklara bu gözle bakmayı sağlayan ve onları layık oldukları görevlerinindeğeriyle takdir etmek adalettir, onları başıboş, değersiz görmek ise,konumlarına ve ayinedarlık olan asli vazifelerine bir hakaret ve zulümdür.