Can Sıkıntısı Neden Olur?

İnsana musallatolan sorunlardan biri sıkıntıdır. Hayat güzellikleri ve lezzetleriyle berabersıkıntılarla da doludur. Rahatsız edici durumların verdiği sıkıntılar bellidirancak hiçbir sıkıcı unsur görünmemesine rağmen insanda oluşan sıkıntılarvardır. Halk arasında can sıkıntısı denilen şey aslında ruhun, istediğinekavuşamaması sonucu meydana gelen bir durumdur. Ruh, kendisine haz ve mutlulukveren şeylerden de bir süre sonra ve tekrar ettikçe sıkıntı duymaya başlar. İnsan, büyükbeklentisi olduğu ve “kavuşursam artık hiçbir sıkıntı yaşamayacağım” diyedüşündüğü bir şeyle karşılaştıktan bir süre sonra, ruhundaki beklentiyikarşılayamadığını görüp yaşayınca sıkıntı devam eder. Bazen olur ki, kavuşmakistediği şeyin özlemi, kavuştuktan sonra aldığı lezzetten çok daha fazla olur. “Kavuşma”gerçekleştiğihalde beklentileri karşılamayınca, ona ulaşmadan önceki özlemi özlemeye başlar.Yeterince cevap bulamayan bu tür beklentiler tekrar ettikçe bir deneyimkazandırmıştır. İnsanlığın yaşadığı bu deneyimler, “Özlem vuslattan dahalezzetlidir”şeklinde bir özdeyişle ifade edilmiştir. Hâlbuki bütün bunlarruhu oyalamaktadır. Araya zaman girince “belki farklı bir şey bulurum”düşüncesi ruhu bir süreliğine rahatlatır ancak bu, geçicive yalancıbiroyalamadan ibarettir. Gerçekte dünya hayatında insanı tam olarak rahatlatan,sıkıntısını gideren hiçbir şey yoktur. Çünkü insan sonsuz hayata aday olarakyaratılmıştır. Bu dünyanın yerleşik halkı değil, bir misafirdir. Misafir hiçbirzaman evindeki kadar rahat etmez. Bu itibarla dünya hayatı onu tatmin etmektenuzaktır.“Dünyada rahat yoktur!” Hadis-i Şerifi bu açıdan çok manidardır. Aslında sıkıntıruhla ilgili olduğundan ruhu sıkan neden çözülmedikçe sıkıntı devam edecektir.Ruh manevi olduğu için cismani hızlardan daha hızlıdır. İnsanın aceleciliği biryönüyle bundan kaynaklanmaktadır. Ayrıca mutlak ve özgür bir yaratılışasahiptir. “Ben Âdem’e kendi ruhumdan üfledim”(Hicr,29; Sad,72) mealindekiayet, insan ruhunun İlahi özelliklere benzer özelliklerle donatıldığına işaretetmektedir. Akılalmaz bir ölçüde hızlı,latif ve özgür yaratılışa sahipruh, tamamen maddi, kesif ve hantal birbedene hapsedilince elbetteki sıkıntı duyacaktır. Sebebi bulunamayansıkıntıların asıl nedeni budur. Monotonluk ruhusıkar, sürekli değişim ise ruhu rahatlatır.“Her yenide lezzet vardır”şeklindeki Arap atasözü de bu nedenle söylenmiştir. İnsanın göz ardıettiği ama önemli olan bir sıkıntı da rahatlıktan kaynaklanan sıkıntıdır. İsotyiyip ağzını yakarak alınan lezzet gibi, çalışıp yorulmak emek sarf ederekrahatlamak da insana mahsustur. İşsiz kimselerin daha çok sıkıntılı olduğu,çalışanların ise daha rahat olduğu bir gerçektir. Kâinatta atomçekirdeğinden güneş sistemine kadar her şey deveran etmektedir. Gözlegörülmeyecek kadar küçük ve göze sığmayacak kadar büyük her şey kendisine tayinedilen yörüngede dolaşıp durmaktadır. Aynen bu cisimler gibi, manevi varlıklarda bir deveran içindedir. Gece gündüz, mevsimler, havanın ısınıp soğuması, kâinattadurmaksızın gerçekleşen bir devridaim bulunduğunu göstermektedir. Örneğin yazmevsiminde hava ısındıkça ısınır; bu ısınmanın sonucu denizlerden buharlaşansular bir süre sonra yağmura dönüşür; bunun sonucu olarak da bir süre serinlikgelir. Yağmurların bitmesiyle tekrar sıcaklık yüzünü gösterir.Bu haller,devridaim şeklinde devam eder. İnsan hayatındada mevsimleri andıran zaman dilimleri bulunmaktadır. Çocukluk, baharı; gençlik,yazı; yaşlılık, güzü; berzah hayatı da kışı andırır. Mevsimlerde deveran edensıcak soğuk, güzellikler ve olumsuzluklar gibi, ömür mevsimlerinde de rahatlık vesıkıntı, kolaylık ve zorluk bir devridaim olarak tekrar eder. Bazen sıkıntıolur, onun yerini ferahlık alır, sonra yine sıkıntı başlar. Rahatlık da sıkıntıda sürelidir.Sıkıntının bitmesi ferahlık, ferahlığın bitmesi sıkıntıdır. Buitibarla, ferahlık anlamına da gelen İnşirah suresinde iki kez tekrarla “Şüphesizzorlukla beraber kolaylık vardır” buyrulmuştur. Hayattakisıkıntılar sabırla karşılanıp iyi değerlendirilse, insanın ruhen tekâmülündeönemli dersler olur. Çünkü ruhta tohum gibi ekilen yetenekler sıkıntılarlafilizlenir. En mükemmel insanların en fazla sıkıntılar yaşamış olanlar olduğunatarih şahittir. Sıkıntılar ders olduğuna göre arada görülen rahatlıklar isebirer teneffüs durumundadır.