YARPUZ EKŞİSİ

Yöresel yemekler hem lezzet hemde besleyici değer açısından önemli yerlere sahiptirler. Bir yörenin yemekleri iklim, bitki örtüsü ve yetişen sebze ve meyvelerle şekillenmiştir. Yöresel yemeklerin oluşmasında önemli faktörlerden biri de herhangi bir şekilde tarımı yapılmayıp dağda bayırda veya su kenarlarında kendiliğinden biten yaban otlarıdır. Bu otlar da yemek kültüründe önemli bir yere sahiptirler. Özellikle Siverek yöresinde ilkbahar mevsiminin ilk bir-iki ayında yarpuz henüz oldukça taze iken toplanıp “Yarpuz ekşisi” adıyla yemek yapılır. Yarpuz, yaklaşık 40-50 Cm. kadar boyu uzayabilen., uzun yıllar dayanabilen aynı kökten yeni filizlerle ve döktüğü minik tohumlarıyla çoğalabilen bir bitkidir. iki türü vardır Bir türü Dik olarak boy veriri ve yükselir, diğer türü ise toprağın üzerine yatay olarak yayılarak gelişir. Yaprakları taze iken nane yaprağına benzer biraz daha küçük ebatta olup büyüdükçe tüylenir. Yaprakları tüylendiğinde yeşil ve beyaz karışımı bir renk almaya başlar, kadifemsi bir görüntüde olur. Yapraklar oval şekildedir. Olgunlaştığı dönem de çiçek açmaya başlar. Çiçekleri morumsudur. Taze iken fazla olmayan ancak olgunlaştıkça artan bir kuvvetli bir kokusu vardır. Yarpuz, Anadolu’nun pek çok yöresinde sulak çayırlarda ve akarsu kenarlarında doğal olarak yetişir. En fazla Akdeniz Bölgesinde görülür. İlkbahar aylarında henüz taze iken (5–10 cm boylarında iken) toplanıp pazarlarda satılır. Bazen nane yerine kullanılmakta, bazen de yemek yapılmaktadır. Balgam söktürücü, Sindirimi kolaylaştırıcı, Kalbi ve mideyi kuvvetlendirici etkilerinin yanı sıra ruhsal sıkıntıların giderilmesi, bazı spazm türü ağrıların giderilmesi, mide ve bağırsak gazlarının giderilmesi gibi faydalarının olduğuna da inanılır. Ancak fazla tüketildiğinde baş dönmesi, göz kararması, bazı böbrek sıkıntılarının oluşması hatta hamilelerde düşüklere neden olabildiği de söylenmektedir. Bu nedenle yarpuz, baharat veya çay şeklinde değil de yemek olarak ve aşırı olmadan tüketilmesi daha uygundur. Yarpuz, diğer ıtırlı ve şifalı kabul edilen bitkiler gibi kurutulup çayı içilebilir, baharat olarak yemeklerde kullanılabilir. Tazesinden yemek yapılır ki bazı insanlara göre oldukça lezzetlidir. Siverek’in yanı sıra, Şanlıurfa’da da bu aylarda her semt pazarında yarpuz bulunmaktadır.”Su Yarpuzu” olarak da isimlendirilir. Yapılması kolaydır. Mesela 6 kişilik bir Yarpuz ekşisi yemeği yapmak için; Malzemeler 400 gram yarpuz (Henüz üç-dört yapraklı iken toplanır) 1 su bardağı kadar önceden haşlanmış nohut 1 su bardağı döğme (döğme yoksa iri bulgur da konulabilir.) 1,5 yemek kaşığı domates salçası 1,5 yemek kaşığı biber salçası 1 su bardağı sumak ½ Çay bardağı ekşi nar sosu (isteğe göre) 2-3 yemek kaşığı sade yağ (Sade yağ yoksa ½ Çay bardağı Zeytin yağı, mısırözü vb. yağ konulabilir) 2 tatlı kaşığı tuz Hazırlanışı *Sumak, 2 su bardağı suyla ıslatılmaya bırakılır. döğme yumuşayıncaya kadar 4-5 su bardağı su ile 40-45 dakika haşlanır.(Dövme yerine bulgur konulacak ise, bulgur daha az sürede haşlanır) *Su yarpuzları yıkanıp ayıklandıktan sonra iri iri doğranır. Haşlanan bu karışıma sumak süzülerek eklenir. *Yağ bir tavaya konur salça, biber salçası, tuz eklenir. 5-10 dakika kavrulur. *Haşlanmış döğme ve nohut karışıma eklenir. Su yarpuzları da en son ilave edilerek 1-2 taşım kaynatılıp ocaktan alınır. (Ocaktan alınmadan 2-3 dakika önce ekşi nar sosu eklenebilir.) *Sıcak servis yapılır. Afiyette kalın Abdullatif YILMAZ [email protected]