CAHİLLERLE YAŞAMAK

Cehlkelimesi lügatte bilgisizlik anlamında bir sıfattır. Bu sıfata sahip kimseye de“cahil” denir. Kur’an-ı Kerim, bu kavrama yeni bir anlam yükleyerek İslamöncesi döneme “Cahiliyye” adını vermiştir. Buna göre, kural tanımayan, hakhukuk gözetmeyen, kendisinden başkasını düşünmeyen, nezaket ve ölçü bilmeyen,vahşeti kendilerine hayat tarzı olarak seçen insanlar cahillik kapsamıiçindedir. Çünkü Cahiliyye ismi, bu özellikleri nedeniyle bu dönemevurulmuştur. YüceAllah’ın kâinatı yaratmasında ve insanı bu dünyada iskân etmesinde belirlediğibir hedef vardır. Diğer canlıların şuursuzca itaatine bedel, insanın kendiözgür iradesiyle Rabbini hakkıyla tanıması ve ona itaat etmesi sonucundayaratılmışların en mükemmeli haline gelmesi hedeflenmiştir. Bu itibarlaYaratıcı, insanı kâinatın meyvesi olarak tasarlamış, mükemmelliğe erişmesi içinmaddi ve manevi gereken her türlü donanımı vermiş, her şeyi ona hizmetkâretmiştir. Cahillik,yeryüzünde uygulanan ilahî programla hedeflenen insanlık düzeyine ulaşmamakdemektir. İnsan olarak yaratılıp her türlü gerekli donanıma sahip olmasınarağmen kendisinden beklenen gelişimi göstermeyen ve hayvani bir konumda kalankimseler de “cahil” olarak anlaşılmaktadır. Başka bir deyişle, maddesiitibariyle insan olduğu halde manevi yönden gelişmemiş, insandan beklenenolgunluğu gösterememiş, bu vasıfları kazanamamış kimseler cahildir. Kur’an-ıKerim bu durumu şu ayetle bildirmektedir: “Yeminolsun ki, cehennem için de birçok cin ve insan yarattık. Çünkü onların kalplerivardır, onunla kavramazlar; Gözleri vardır, onunla görmezler; kulakları vardır,onunla işitmezler. Onlar hayvanlar gibidir, hatta onlardan da aşağıdırlar. İşteonlar gafillerdir.” (A’raf, 179.) Cahil,görünüşüyle insan olduğu için insan muamelesi görür, insanlar arasında yaşar.Ama manevi olarak hayvan durumundadır. Bunun için insanlara rahatsızlık vezarar verir. Bir hayvanın insanlar arasında insan muamelesi görerek yaşaması nekadar sakıncalı ise cahillerin de insan muamelesi görmesi de sakınca oluşturur.Rahatsızlık verme yönü dışında tehlike saçan yönü de bulunur. Örneğin, trafikteölümcül kazalara yol açabilir; komsuna hayatı zindan edebilir; şehir hayatınınmedeni şartlarına uymadığı için çeşitli sorunlar çıkarabilir ve hakeza.. Cahilliğinsosyal hayata ilişkin temel iki özelliği vardır: Birisi: Yalnız kendiçıkarını düşünür, başkasını kendi gibi düşünmez, başkalarının haklarına saygıduymaz. Diğeri ise: medeni kriterleri bilmediği için kabul etmez, sosyalhayatın vazgeçilmezi olan medeniliği içine sindirmez. İslamiyetcahilliği ortadan kaldırmak üzere gelmiştir. Bu nedenle “başkasını da kendikadar düşünmeyi” temel prensip olarak sunmuştur. İslam’ın yetiştirdiği örnektoplum olan sahabeler en medenilere efendi olmuşlardır. Dörtçeşit cahillik tespit edilmiştir: Birincisi: bilmesi gerekenlerdenyoksun olmak ya da yanlış bilmektir. İkincisi: İnançta yanlışlık, yanibir şeye olduğundan başka bir biçimde inanmaktır. Üçüncüsü: davranıştayanlışlık, yani bir şeye hak ettiğinden başka bir şekilde davranmaktır. Dördüncüsüise, bilmediğini de bilmemek, yanlışları doğru bilmektir. Başka bir deyişle, bilmediğihalde kendini bilgili zannetmektir. Buna birleşik cahillikanlamında “cehl-imürekkeb” denir. Kur’an-ıKerim, mümkün olduğunca cahillerden uzak durmayı, onları muhatap almamayı,onlarla polemiğe girmemeyi emretmektedir: “Rahman’ınhas kulları, yeryüzünde alçakgönüllülükle yürürler; cahiller kendilerinesataştığında da 'Selâmetle' der, geçerler.” (Furkan, 63) “Senaffetmeyi esas al, iyiliği emret, cahillerden uzak dur!” A’raf, 199.) Cahillerinsadece kâfirlerden değil, Müslümanlardan da bulunabileceği ayet ve hadislerdenanlaşılmaktadır. Cahil,hedeflenen insanlık düzeyi açısından çürük ya da defolu kimsedir. Bu nedenlecahiller hayatta çeşitli sorunlara neden olurlar. Zaman olur ki hayatı çekilmezbir hale getirirler. Cahillerle yaşamak, çok sıkıntılıdır, cahil olmayankimseler için bir imtihandır. Cahil, cennet gibi bir hayatı cehennemeçevirebilir.Hz. Ali (RA)’a dayandırılan şu söz, cahillerle yaşamanın nekadar sıkıntılı olduğunu göstermesi açısından çok manidardır: “Eğer cahilcennette bana komşu olsa, cenneti bırakır cehenneme girmeyi tercih ederim!”