VACİB OLAN İŞLER
Muhterem Kardeşlerim…
Vacib, yapılması farz gibi kesin olan, fakat Kur’an-ı Kerimdeki delili farz kadar açık olmayan emirlere denir. Vacibin hükmü farz gibidir. Vacibi terk etmek, tahrimen mekruhtur. İbadetlerdeki vaciblerden bazıları şunlardır:
1- Adağı yerine getirmek,
2- Başlanan nafile namazı tamamlamak,
3- Vitri kılmak ve kunut duasını okumak,
4- Namazda bir farzdan bir farza geçmek, mesela kıyamdan rükûa giderken ve secdeden kıyama kalkarken geçişi geciktirmemek,
5- Esselamü aleyküm ve rahmetullah diyerek namazdan çıkmak,
6- Tilavet secdesi yapmak.
7-Fâsid olan yani bozulan sünnet ve nafile namazları iade etmek,
8- İlk iki rekâtta Fatiha okumak,
9-Fatiha’yı zamm-ı sureden önce okumak,
10- Namazda son oturuşta Ettehıyyatü’yü okumak,
11- Namazda birinci oturuşta oturmak ve Ettehıyyatü’yü okuyunca beklemeyip kalkmak,
12- Bayram namazlarını kılmak ve kurban bayramında, Arefe günü sabah namazından, dördüncü günün ikindi namazına kadar, farzlardan sonra teşrik tekbirini okumak,
13- Cemaatle kılınan namazda imama tâbi olmak,
14- Namazda Zamm-ı Sure okumak,
15- Nisaba malik olan için fıtra vermek ve kurban kesmek,
16- Rükûda üç kere Sübhanallah diyecek kadar durmak,
17- Gerektiğinde Secde-i Sehv yapmak,
18- Secdeleri birbiri arkasından yapmak,
19- Sesli okunacak yerde sesli, sessiz okunacak yerde sessiz okumak,
20- Tadil-i Erkâna riayet etmek,
21- Tahrimen mekruhu terk etmek,
Şart anlamındaki vacibler
Aşağıda, vacib diye geçen hükümler; farzdır, şarttır anlamında kullanılmıştır:
1- Allahü Teâlâ’nın, ihsan ettiği nimetlere şükretmek vacibdir. (Ahlak-ı Alai)
2- Resulullah’ın Peygamberliğini işitene iman etmek vacibdir. (Mevahib-i Ledünniye)
3- Her asırda yaşayan her milletin, Resulullah’a uyması vacibdir. (S. Ebediyye)
4- Semavi dinlerin Âyet-i Kerime veya Hadis-i Şerifle bildirilen ve nesh edilmeyen hükümleriyle amel etmek vacibdir. (Tefsir-i Mazheri)
5- Herkesin sanatının, mesleğinin ilmini öğrenmesi vacibdir. (Kimya-i Saadet)
6- Âyet ve hadislerle kesin olarak bildirildi ki, namaz kılmak vacibdir. (El-muvafakat)
7- Gıybetten sakınmak vacibdir. (Mekatib-i Şerife m.85)
8- Hayzlı veya nifaslının, kan kesilince gusletmesi vacibdir. (Fetava-yı Hindiyye)
9- Düşman, İslam ülkesine saldırınca, herkesin savunması vacib olur. (El-ihtiyar)
10- Kabul edeceği umulan kimseye, Emr-i Maruf yapmak vacibdir. (Berika)
11- Emr-i Marufu, yumuşak yapmak da vacibdir. (Berika)
12- Halife-i Müsliminin seçip emrettiği ictihada göre amel etmek vacib olur. (Mecelle)
13- Avamın Müctehidi taklit etmesi [bir mezhebe uyması], vacibdir. (Ez-Zehire lil Kurafi)
14- Bugün her Müslüman’ın, dört mezhepten birinde bulunması vacibdir. (Tahtavi)
15- Her Müctehidin kendi ictihadına uyması vacibdir. (Mektubat-ı Masumiyye 2/36)
16- Nasslarda açıkça bildirilen emirlere uymak ve inanmak vacibdir. (Mektubat-ı Rabbani 2/36)
17- Rüşvet alanın, aldığı malı geri vermesi vacib olur. (Redd-ül Muhtar)
18- Müftünün Müctehid olması vacibdir. Mutlak Müctehid olmayan müftünün fetva vermesi haramdır. Bunun, sadece Müctehidlerin fetvalarını nakletmesi caizdir. (Tuhfet-ül-Arabi Vel-Acem)
19- Ana babaya hizmet etmek vacibdir. (Hadika)
20- Erkek olsun, kadın olsun, zi-rahmi mahrem akrabayı ziyaret vacibdir. (Berika)
21- Şafii’de, sünnet olmak vacibdir. (İslam Ahlakı)
22- Peygamberlerin mucize göstermeleri vacibdir. (Mektubat-ı Rabbani 3/86)
23- Bir mahallede salih kimse kalmayıp, fesat ve bid’at artınca, başka mahalleye göçüp yerleşmek veya böyle bir şehirden başka şehre hicret etmek vacib olur. (Kenz-i Mahfi)
24- Hayvan keserken “Bismillahi” veya “Allahü ekber” demek vacibdir. (İbni Âbidîn)
25- Hanbeli mezhebinde sözünde durmak vacib, durmamak haram olur. (İslam Ahlakı)
26- Eshab-ı Kiramın hepsinin salih ve adil olduğuna inanmak, hiçbirine dil uzatmamak, düşmanlık etmemek, bütün Müslümanlara vacibdir. (Mirat-i Kâinat)
27- Sultan zalim de olsa, İslamiyet’e uygun emirlerine itaat vacibdir. (Faideli Bilgiler)
28- Resulullah’ın Ehl-i Beytine ve hanımlarına saygı göstermek vacibdir. (Kurret-ül Ayneyn)
29- Kâfirlerin ibadet olarak yaptıkları, kâfirlik alameti olan şeyleri tahkir etmek vacibdir. (Birgivi)
30- Allah’ın düşmanı olduğu için, kâfirlere “Buğd-ı Fillah” vacibdir. (Mektubat-ı Masumiyye 3/55)
31- Müslüman’a ilk vacib olan şey, Ahkâm-ı İslamiye’ye uymaktır. (El-münire)
32- Üzerinde Allah hakkı veya kul hakkı bulunanın, iki şahit yanında vasiyet yazması vacibdir. Üzerinde hak yoksa, vasiyet yazmak müstehab olur. (Cila-ül-kulub)
33- Borçları ödeyip, ölüme hazırlanmak ve ölüm hastalığında vasiyet yazmak vacibdir. (S. Ahiret)
34- Eshab-ı Kirama uymak vacibdir. (Faideli Bilgiler) [Bu, Müctehidler içindir.]
35- Kız ve oğlan çocuk, yedi yaşına gelince, namazı emretmek velisine vacib olur. (Ey Oğul İlmihali)
36- Dar-ül-Harbde imana gelenin, Dar-ül-İslama hicret etmesi vacib olur. (Redd-ül-muhtar)
37- Çocuğun, babasına hizmet etmesi vacibdir. (Hadika)
38- Zengin babanın, fakir çocuğunu evlendirmesi vacibdir. (Uyun-ül-besair)
Hadis-i Şeriflerde de buyuruluyor ki:
“Helal kazanmak için sıkıntı çekenlere, Cennet vacib olur.” [R. Nasıhin]
“Allah’a şirk koşmadan ihlâsla ibadet edene, Cennet vacib olur. Allah’a şirk koşarak mülaki olana da, Cehennem vacib olur.” [Hâkim]
“Gurbetteyken ölen garip Müslümana, Cennet vacib olur.” [E. Nuaym]
“Yalan yeminle, haksız olarak, birinin malını alana, Cehennem vacib olur.” [Bagavî]
“Ölürken Kelime-i Şehadeti söyleyene, Cennet vacib olur.” [Taberani]
“Beş vakit namazı doğru kılana, Cennet vacib olur.” [Taberani]
“Beş vakit namazı kırk gün cemaatle kılana, Cennet vacib olur.” [Ebu Ya’la]
“Bir yetimi, kendini kurtarana kadar bakıp büyütene, Cennet vacib olur.” [Taberani]
“Haşefe içeri girince, meni gelse de, gelmese de gusül vacib olur.” [Taberani]
“Köle, kadın, çocuk ve hasta hariç, Cuma namazı her Müslümana vacibdir.” [Hâkim]
“İmamla birlikte dört kişi olan köyde, Cuma kılmak vacibdir.” [Deylemi]
“Gaza vacibdir. Cenaze namazı da vacibdir.” [Ebu Ya’la]
“Ebu Bekir’i sevmek ve ona şükretmek vacibdir.” [Deylemi, Hatib, Münavi]
“Fıkıh öğrenmek, her Müslüman’a vacibdir.” [Hâkim]
“Aksırıp Elhamdülillah diyen mümine, yerhamükellah demek vacib olur.” [Buhari]
“Kabrimi ziyaret edene, şefaatim vacib olur.” [Bezzar, Dare Kutni, Taberani, Kadı İyad]
“Bir mani yoksa Emr-i Maruf ve Nehy-i Münker vacibdir. Mani varsa susmak helaldir.” [Deylemi]
“İhlâsla, “Rabbim Allah, dinim İslam ve peygamberim Muhammed aleyhisselam” diyene, Cennet vacib olur.” [Hâkim]
Allahü Teâlâ cümlemizi dinini en doğru şekilde öğrenen ve yaşayan, Kendisine layık Kul, Habibine layım Ümmet eylesin. (Amin)