Şanlıurfa'nın sokaklarında, caddelerinde, duraklarında gezinirken veya bir köşe başında duraklayıp semt isimlerine göz atarken, aklınızda hep bir soru belirir: "Bu isim nereden geliyor, ne anlama geliyor?" Şanlıurfa'nın her semti, her sokağı aslında birer tarihi anıttır; eski zamanlardan kalan hikayeler ve kültürel miraslarla şekillenmiş isimlerdir. Eğer siz de bir Şanlıurfa sakiniyseniz veya şehri ziyaret ediyorsanız, bu isimlerin kökenini öğrenmek isteyebilirsiniz. İşte, Şanlıurfa’nın tarihi yerlerinin gizemli ve ilginç isimlerinin ardındaki hikâyeler…
Yrd.Doç.Dr. Cihat Kürkçüoğlu, Şanlıurfa’daki bilindik ve tarihî mekanların derinlemesine izini sürerek, bu yerlerin geçmişine dair önemli bilgiler topladı. Özellikle Haşimiye Meydanı ve Devteşti gibi semtlerin yanı sıra, zamanla değişime uğramış bazı yer isimlerinin kökenini de araştırdı. Mehmet Sadık Alican ise, bu ilginç araştırmaları derleyerek Şanlıurfa’nın tarihi yer isimlerinin bilinmeyen hikayelerini paylaştı.
İşte, Şanlıurfa’nın köklü yer isimlerinin arkasındaki tarihi anlamlar ve hiç duymadığınız detaylar:
HAŞİMİYE MEYDANI
Haşimilerden iki tüccarın Urfa’ya gelip o meydanda bir kavga neticesinde öldükleri için oranın ismi Haşimiye Meydanı olarak kaldığını duymuştum! Halbuki Haşimiye Meydanı adını, Hacıkâmilzadelerden Haşim Efendi’nin 100 yıl önce buraya yaptırdığı vakıf eserlerinden almıştır.
KAZANCI PAZARI
Hartavizade Hafız Muhammed Selim Efendi’nin oğlu Hüseyin Paşa tarafından 1807’de yaptırılmış Hüseyniye çarşıları günümüzde kazancı pazarı diye anılmaktadır.
KÖPRÜBAŞI
Eskiden köprübaşı diye anılan yer, Şanlıurfa şehir surlarının Saray Kapısı çıkışında olan köprüden almıştır. Bu köprüyü Urfa Valisi Ethem Paşa zamanında Hacı Yusuf Kâmil Bey 1903 yılında yaptırmıştır.
Şimdi burası karakoyun deresi ve köprünün karşında yapılan bir iş merkezinden almaktadır.
BİDİK MEYDANI
“Bidik” kelimesinin anlamı Kaşgarlı Mahmut’un lugatında “Düğün” olarak geçiyormuş. Bidik Meydanı’nın aslında düğün meydanı olduğunu ve mahalle düğünlerinin burada yapıldığını ve bunun için meydana "Bidik" meydanı ismi verildiği söyleniyor.
SU MEYDANI
Su Meydanı, adını Aşık Köyü civarındaki tepenin eteğinden doğan Yeni Kehriz Suyu’nun buraya gelip toplanmasından ve oradaki maksem’den (taksimiye) şehre dağıtılmasından almaktadır.
DEV TEŞTİ
Dev Teşti’nin günümüzden 1500 sene önce Hıristiyan çocuklarının vaftiz edildiği kutsal bir havuz olduğu ve büyük bir teşt'e (legen) benzetildiği için adın böyle kalmış.
KUYUBAŞI
Kuyubaşı semtinin adını, buradaki Kızıl Kuyu’dan aldığını, miladi 1724 tarihli Mevlâna el-Hac Abdurrahman Efendi Bin Mustafa Çelebi vakfiyesinden öğrenmekteyiz.
Karpuz Meydanı, Hokka Meydanı, Bıçakçı Meydanı, Ellisekiz Meydanı, Bekmez Tetirbesi tarihte yaşanmış bir olayın anısını taşıyan yer adlarıdır.
ALİ HAN BEY CAMİİ
Kale Boynu’ndaki Ali Han Bey Sokak buradaki Arabi Camii’nin esas adı olan Ali Han Bey Camii’nden almaktadır.
Aslı değiştirilmiş isimlerin başında
Halil'ü Rahman ( Herrehman) Balıklıgöl olarak,
Mevlüd-ü Halil ( Methelil ) Dergah anılıyor.
Bu yanlışlıklar soyut kültürel değerlerimize de yansımıştır mesela; Sıra gezmek-sıra gecesi, kıymalı ekmek- lahmacun, çarşı ekmeği-lavaş olarak değişmiş!"