Harran Üniversitesi Hastanesi’nde Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Başkanı olan Prof. Dr. Fadile Yıldız Zeyrek, 25 Nisan Dünya Sıtma Günü nedeniyle bir açıklama yaptı.
Prof. Dr. Fadile Yıldız Zeyrek, yapmış olduğu açıklamada “Bir parazit hastalığı olan sıtma, sivrisineklerin sokmasıyla insanlara bulaşıyor. Tedavi edilmezse öldüren oldukça ciddi bir hastalıktır. Dünya nüfusunun yarısı sıtmanın riskli olduğu bölgelerde yaşamaktadır. Geçen yıl 85 ülkede 249 milyon kişi sıtmaya yakalandı ve bunlardan 608.000 kişi hayatını kaybetti. Dedi.
Sıtma vakalarının %94’ü ölümlerin de %95’i kara Afrika kıtası denilen bölgede görülmüştür. Dünya sağlık örgütünün verilerine göre Afrika’da dakikada bir çocuk sıtmadan ölüyor. Vaka sayıları 2021 yılı ile karşılaştırıldığında 5 milyon artış göstermiştir. Türkiye’de uzun yıllardan beri sıtma ile mücadele edilmektedir. Cumhuriyetin ilanından bu yana yürütülen sıtma ile savaş başarıya ulaşmıştır. Ülkede yaygın olan tür öldürücü olmayan vivax sıtması en son Güneydoğu Bölgesinden on yıldan fazla bir zaman önce bildirilmiştir.
AFRİKA’YA GİDENLER SITMAYA DİKKAT!
Prof. Dr. Fadile Yıldız Zeyrek, Açıklamasının devamında, Türkiye’de yerli sıtma vakası olmamasına rağmen sayıları giderek artan emporte (yurt dışından gelen) vakalar bildirilmeye başlanmıştır. Bu vakalar tatil, ticaret, iş, eğitim gibi çeşitli nedenlerle sıtmanın yaygın olduğu ülkelere seyahat eden ve orada hastalığa yakalanarak ülkeye dönen kişilerdir.
Bunun dışında, ticaret, göç, mülteci vs. gibi çeşitli nedenlerle ülkemize gelen yabancı uyruklu kişilerde de görülmektedir. Dedi.
Bu kişilerde görülen sıtma türü genellikle “falsiparum sıtması” denilen zamanında tedavi edilmediğinde öldüren türdür. Tropikal ve subtropikal bölgelerde yaygın görülür.
Geçtiğimiz yıllarda ülkemizde iş nedeniyle Afrika ülkelerine seyahat eden ve orada falsiparum sıtmasına yakalanan ve ülkeye döndükten sonra erken tanı ve tedavi yapılamadığı için hayatını kaybeden havayolu çalışanları, iş adamları, inşaat işçileri, tarım işçileri vs. olmuştur. Halen yurtdışına çeşitli nedenlerle giden vatandaşlarımız, gitmeden önce önlem almadıkları için sıtmaya yakalanıyorlar ve bazıları maalesef tanı konulamadığı ya da geç tanı konulduğu için hayatını kaybediyor.
KİMLER SITMAYA YAKALANIR
Sıtmaya herkes yakalanabilir, ancak bazı kişiler daha risklidir. Özellikle sıtmanın sık görüldüğü ülkelere seyahat eden kişiler, mevsimlik işçiler, tarlada çalışanlar, çiftçiler, askerler, AIDS hastaları, bebekler, çocuklar ve gebeler risk grupları içindedir.
SITMA NASIL BULAŞIR
Sıtma bir insandan diğerine sivrisinek ile bulaşır. Daha önceden sıtmalı bir kişiden kan emmiş sivrisinek sağlam bir insanı soktuğunda hastalık bulaşır. Bunun dışında; sıtma parazitlerinin kırmızı kan hücrelerinde bulunması nedeniyle kan transfüzyonu, organ transplantasyonu ve kirli enjektörlerle bulaşabilir. Sıtma aynı zamanda anneden bebeğe anne karnında veya doğum sırasında geçebilmektedir. Sıtmayı bulaştıran sivrisinek özellikle gece kan emdiğinden, insanlara genellikle günbatımından gün doğumuna kadar olan sürede hastalığı bulaştırırlar. Yaz aylarında sivrisinek aktivitesi arttığından, özellikle insanların daha ince ve vücudun bazı yerlerini açık bırakan giysiler giymesi, kapı pencerelerin açık olması ve dışarıda yatma nedeniyle sivrisinekle temas etme riski fazladır.
SITMA NASIL BİR HASTALIKTIR
Prof. Dr. Fadile Yıldız Zeyrek, Başlangıçta baş ağrısı, halsizlik, yorgunluk, iştahsızlık, karın ağrısı, kas ve eklem ağrıları ile başlayan hastalık, ateş, titreme, terleme nöbetleriyle devam eder. Bu dönemde tanı konulup uygun tedavi verildiğinde genellikle iyileşme ile sonuçlanır. Ancak tedavi edilmezse Falsiparum sıtması çok hızlı ilerler birkaç saat içinde hastalık ağır forma dönüşerek, ölümle sonuçlanabilir.
Sıtma şüphesi acil bir durumdur ve kişi en kısa sürede bir sağlık merkezine başvurmalı ve hızlı bir şekilde tanısı konulmalı eğer sıtma pozitif ise hızlı bir şekilde tedaviye başlanmalıdır.
Sıtma tanı ve tedavisi mümkün olan bir hastalıktır. Önemli olan hızlı tanı ve etkili tedavidir. Sıtma laboratuvarlarında tanı ücretsiz olup, tedavi edici ilaçlarda Sağlık Bakanlığı tarafından ücretsiz olarak verilmektedir.
NASIL KORUNULUR?
Sivrisinekten korunmak için, uyurken özellikle insektisit emdirilmiş cibinlik kullanılması, akşam saatlerinde yaşam ve uyku alanlarında etkili insektisit spreylerin kullanımı ve vücudun çoğunu kapatacak giysilerin giyilmesi gibi önlemler alınabilir. Seyahat edenler mutlaka etkili sinek kovucular kullanmalıdır. Sinek kovucular vücudun sivrisineğe maruz kalacak muhtemel yerlerine uygulanmalı, pencerelerinde sinek teli olan klimalı yerlerde kalmalıdırlar.
Prof. Dr. Fadile Yıldız Zeyrek, Riskli bölgelere seyahat edecek kişiler mutlaka önceden Sıtma Birimleri ile Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü’nün Seyahat Sağlığı Merkezini (444 77 34) nolu numarayı arayarak gideceği ülkenin sıtma riskiyle ilgili bilgi almalı ve eğer gerekiyorsa sivrisinekten korunma tedbirleri ile birlikte koruyucu ilaç kullanmalıdır.
Tüm korunma önlemlerine rağmen, tek bir sivrisineğin sokması ile sıtma bulaşabileceği her zaman akılda tutulmalıdır. Dedi.